Muziek – Geschenk of gevaar? (1)

Muziek omgeeft ons aan alle kanten. Bij velen begint het dagelijks in alle vroegte: De radiowekker beëindigt de nacht met luid gerinkel. Dan de sterio, de autoradio, de luidspreker in de supermarkt, de polyphoon Handy klinktoon … Overal wordt men met muziek overgoten. Misschien maak je ook zelf muziek – in het koor, in het orkest, in een band of je zingt eenvoudigweg voor je heen. Voor velen is muziek niet meer weg te denken. Zij beïnvloedt onze stemming: Zij kan ons vrolijk of nadenkend maken, zij kan tot marcheren of dromen aanmoedigen, zij kan opwinden of passief maken. “Muziek is een dochter van de hemel, die de duivel getrouwd heeft”, zei eens Maarten Luther en drukte daarmee uit, dat muziek tegengestelde mogelijkheden in zich bergt. Goede muziek – slechte muziek. Kan muziek überhaupt goed of slecht zijn? Wie zegt dan hier wat goed of slecht is? …

Deel 1

“Muziek is een dochter van de hemel, die de duivel getrouwd heeft”, zei eens Maarten Luther en drukte daarmee uit, dat muziek tegengestelde mogelijkheden in zich bergt. Goede muziek – slechte muziek. Kan muziek überhaupt goed of slecht zijn? Wie zegt dan hier wat goed of slecht is? Ieder Christen wordt opgeroepen om alles te beproeven, wat op hem aankomt (vergelijk 1 Thessalonika 5:21) – ook de muziek. Zoals altijd moet het Woord van God de toetssteen zijn voor alles. En misschien zal het deze of gene lezer verbazen, hoeveel de bijbel zegt over het thema muziek. Niet altijd zijn er uitdrukkelijke wilsverklaringen van God aan te voeren. Toch levert de vergelijking van verschillende bijbelse berichten en verzen tastbare principes op, die tijdloos geldig zijn.

• Muziek – eigenlijk belangrijk

Voordat wij wat dieper op het thema ingaan, willen we onszelf de vraag stellen welke betekenis de muziek in ons leven heeft. “Dat hangt ervan af, hoe muzikaal men is”, zul je misschien zeggen. En inderdaad zijn er daar veel verschillen. Niet-muzikale mensen kunnen goed afstand doen van muziek. De muziek laat hen eerder onberoerd. Daarentegen kunnen vele muzikale mensen zich laten inspireren door muziek. Belangrijk is, dat men niet door overmatig gebruik respectievelijk genot zich in een soort afhankelijkheid brengen laat. “Alles is mij geoorloofd, maar ik zal mij door niets laten overheersen” (1 Korinthe 6:12). Wie elke gelegenheid benut om zich door muziek te laten “begieten”, of elke vrije minuut zijn instrument ter hand neemt om te musiceren, of zijn kamer met posters van muzikanten, bands enzovoorts “behangen” heeft, zou moeten onderzoeken of hem de muziek tot afgod geworden is. – Afgod? Is dit begrip in dit verband niet volkomen ongeschikt? Neen! Precies zo spreekt het Woord van God, wanneer men dingen of personen een waardering toekent, die eigenlijk de Heer Jezus toebehoort (vergelijk 1 Johannes 5:21). Laten we eerlijk zijn bij onszelf: Is onze eerste liefde nog onze Heer? Hij is de belangrijkste Persoon in ons leven en moet dat ook in de praktijk blijven.

• Muziek en haar werking

Als wij van muziek spreken, bedoelen wij de “Kunst, tonen op bepaalde wetmatigheid met betrekking tot melodie, harmonie en ritme tot een groep van klanken en tot een compositie te ordenen” (Duden)1. Daar klankkleur, geluidsterkte en in het bijzonder ook teksten evenzo wezenlijke bestanddelen van de muziek zijn, moeten ze bij de verdere overwegingen overwogen worden. De Schepper heeft de mens de creativiteit geschonken, uit deze elementaire muziekbouwstenen iets te vormen. Zoals op elk gebied van kunst, natuurwetenschap en techniek is de mens zelf daarvoor verantwoordelijk, hoe hij met zijn bedenksels omgaat. Zo kan muziek tot eer van God ingezet worden of ook tot oneer van Hem; zij kan in overeenstemming met de scheppingsorde van God ontworpen worden of ook tegen deze ordening. Wat dat in detail betekenen kan, daarover later meer. Zeker in ieder geval is, dat muziek altijd een uitwerking op geest, ziel en lichaam heeft – ondanks verschillende culturele afkomst en smaak van de mensen (subjectieve werking). Een belangrijke sleutel in dit verband is levert de volgende tegenstelling:

Tekst – geest Melodie, harmonie – ziel Rytme – lichaam

Dat betekent: Het geest- geestelijke terrein wordt aangesproken door het getuigenis van de tekst, het terrein van de ziel overwegend door het spanningsverloop van de melodiebogen en harmonische functie van de muziek en het lichamelijke ervaringsterrein door het rytmische verloop binnen de muziek.

Tamboerijn

 

• Goed …?

Reeds de eerste indruk laat zien, dat de bijbel op vele plaatsen muziek als een zegen voorstelt. Bijzonder duidelijk wordt dat bij David die dit heel bewust tot lof van God inzet. Hoe vaak roept hij in de Psalmen ertoe op God te loven en liederen tot Zijn eer te zingen! In het Nieuwe Testament wordt deze uitndiging meervoudig bevestigt (Efeze 5:19; Kolosse 3:16; Jakobus 5:13). En de muziek is niet alleen iets voor de aarde – we vinden haar ook in de hemel terug (Openbaring 5:9; 14:3; 15:3). Geestelijke muziek, aan God gewijd en God-waardig, is dus iets wonderbaars, iets dat eeuwig blijft.

• … of ook slecht?

Zeker is nog een andere kant die de bijbel ook niet verzwijgt. Dit begint direct bij de eerste muzikant – Jubal Genesis 4:21). Jubal en zijn muziek worden weliswaar niet uitdrukkelijk veroordeeld, maar in het verband waarin zijn geschiedenis vermeld wordt, geeft te denken. Hij leefde in een tijd van wetenschappelijke en culturele opbloei en moreel verval. Zijn voorvader Kaïn was ermee begonnen een godsdienst naar eigen gedachten gestalte te geven. “En het geschiedde ten einde van enige dagen, dat Kaïn van de vrucht van het land de HEERE offer bracht … En Kaïn ging uit van het aangezicht des HEEREN; en hij woonde in het land Nod, ten oosten van Eden …”. Hij bouwde een stad om zich het leven (onafhankelijk van God!) aangenaam te maken (zie Genesis 4:3,16,17). Omdat Jubal in deze lijn en de gewelddadige Lamech genoemd wordt, is aan te nemen, dat ook zijn muziek eigenwillig en aan de morele toestand van de toenmalige tijd aangepast was. Zij zal niet tot eer van God bijgedragen hebben.

Hoe ook altijd de muziek van Jubal geweest mag zijn, duidelijk is dat veel mensen sindsdien muziek misbruikt en verdorven hebben. Vaak staat de eigen eer2 op de voorgrond, soms zelfs de eer van satan. Heidense afgoderij is sindsdien door muziek begeleid geweest (vergelijk Daniël 3:5). Helaas is er ook in de vroege geschiedenis van het volk Israël al muziek en dans in verbinding met afgodendienst (vergelijk Genesis 32:19). Dat daarbij nadrukkelijk rytmische, extatische muziek in het bijzonder toegepast werd, zal later besproken worden.

• Bijbelse principes

Laten we we de bijbelplaatsen in de tabel nog eens bekijken {hopelijk kunt u het nog een beetje lezen – FW}. Zij behelzen meer dan alleen een zwart-wit schema. Het laat al kenmerken zien, die voor de latere beoordeling van muziek een hulp zijn.

• Muziek is een gave van God.
• Muziek mag tot eer van God dienen.
• Muziek moet tot zegen van de mensen ingezet worden.
• Bij de heidense godsdiensten staan de instrumenten op de voorgrond (vergelijk Daniël 3:5).
• Bij muziek om God te loven staat de tekst altijd op de voorgrond (vergelijk 1 Kronieken 15:16 en Openbaring 5:8-9).
• In overeenstemming met de dienst aan God in het Oude Testament, die in verbinding staan met zichtbare onderwerpen, dienen de instrumenten ook ter stimulatie van de menselijke gevoelens.
• Geestelijke muziek in het Christendom kan3 afstand doen van instrumenten (in verbinding met de Christelijke samenkomsten worden nooit instrumenten genoemd).
• Ritmische instrumenten en beweging (reidansen/rondedansen) worden in het Nieuwe Testament niet genoemd.
• De bijbelse volgorde luidt: tekst → melodie/harmonie → ritme (overeenkomstig geest – ziel – lichaam).

NOTEN VERTALER:

1. Geluid, voortgebracht door de menselijke stem of door instrumenten omwille van de schoonheid van dat geluid of als expressie van gevoelens. (Van Daele).

2. Dit is zeker aan de orde in onze tijd van “Idols” waar eigen eer er dikwijls ziekelijk aan alle kanten afdruipt.

3. Is in onze tijd anno 2007 zeker gewenst, aangezien het bij geestelijke muziek in het Christendom zeer zeker niet gaat om ‘zichtbare’ dingen, zoals in het OT, maar om ‘geestelijke’ dingen. De aandacht moet daarnaar weer terug zodat ook in alle ‘rust’ en ‘vrede’ de woorden tot onze harten kunnen doordringen. De muziek wordt door de Heilige Geest dan ‘toongezet’, Hij zal ons ‘begeleiden’ en zal zeker ons boeien, omdat het Hem alleen gaat om Hem die ons kocht en betaalde met Zijn kostbare bloed. Het gevolg is, dat er aanbidding komt jegens Hem die de lofzang aanheft in de samenkomst van de gemeente (vergelijk Hebreeën 2:12). – vertaler.

Wordt D.V. vervolgd.

Marco Leßmann; © Folge mir nach

Geplaatst in: Christendom, Cultuur
© Frisse Wateren, FW