Het marketing christendom – een toetsing (3)

Begin jaren zestig (van de vorige eeuw – bewerker FW) is de zogenaamde gemeentegroei beweging ontstaan. In het Engels “the Church Growth Movement”. De beweging heeft verschillende takken. Het is de bedoeling om de tak waartoe Rick Warren (Saddleback) en Bill Hybels (Willow Creek) behoren te onderzoeken en te toetsen aan de bijbel. We vervolgen nu deze serie artikelen met deel 3, waarin we verder de droevige ontwikkeling zien in de evangelische wereld. Een ontwikkeling dat ‘A tear in our harts’ veroorzaakt!

Rick Warren en Bill Hybels 

3.10 Verandering van de structuur van de plaatselijke gemeente

Uit de bijbel kunnen we in grote lijnen opmaken hoe de structuur van de plaatselijke gemeente er uitzag1. Prominent aanwezig in elke plaats is een groep oudsten of ouderlingen. Zij oefenden het toezicht uit en bestuurden de gemeente. Een oudste is een beheerder van het huis Gods (Titus 1:7). Er was dus een meerhoofdig bestuur.

In Warrens boek “Doelgerichte Gemeente” ontbreekt deze prominente rol van de oudsten geheel. De voorganger staat volledig centraal. Bijgestaan door een aantal assistenten (assistent-pastors) leidt deze de gemeente. Zijn er bij Warren eigenlijk nog wel oudsten, wat is hun taak, en wie stelt ze aan?

Warren heeft niet alleen de marketingbenadering van het bedrijfsleven overgenomen en bepaalde managementtechnieken. Hij heeft de gemeente ook georganiseerd als een bedrijf. Met hem als de allesbepalende directeur (CEO) aan het hoofd van een hiërarchische organisatie. Als je als bedrijf iets wilt bereiken dan moet je slagvaardig zijn. Dat werkt het beste in deze organisatievorm. Vandaar dat Warren ook dit toepast op de gemeente.

Het is zeer de vraag of wij als christenen zomaar mogen afwijken van het bijbelse voorbeeld. We mogen in ieder geval niet afwijken van de bijbelse voorschriften op dit gebied.

3.11. Wereldgelijkvormigheid

De bijbel zegt: “en wordt niet gelijkvormig aan deze wereld” (Romeinen 12:2). Maar Hybels en Warren bevelen juist het tegenovergestelde aan. Ze bevelen aan om zoveel mogelijk gelijk te worden aan de wereld. Als je de wereld wilt bereiken, zo luidt de theorie, dan moet je dezelfde vorm aannemen.

Hieronder volgt een overzicht waarin de wereldgelijkvormigheid van Hybels en Warren zich uit. Maar voordat ik het overzicht geef eerst een (bijbelse) nuancering.

Als je in de bijbel kijkt dan is niet alle aanpassing wereldgelijkvormigheid.

Paulus paste zich enigszins aan. Als hij onder joden evangeliseerde dan gedroeg hij zich als een Jood. Dan nam hij bepaalde uiterlijkheden van de joodse ceremoniële wet en traditie in acht. Hij ging zelfs zover dat hij Timotheüs liet besnijden opdat de joden hem zouden accepteren als medejood zodat hij niet gehinderd zou worden in het evangelisatiewerk onder hen. Als hij onder heidenen evangeliseerde gedroeg hij zich juist niet als jood. Het gaat hier over vrijheid ten aanzien van het al of niet onderhouden van de joodse ceremoniële wet.

Het is verder niet meer dan een zaak van gezond verstand om jezelf soms aan te passen. De bekende zendingpionier Hudson Taylor werkte in China. Onder de Chinezen leefde in die tijd een grote haat en minachting voor buitenlanders. Om die barrière te verzachten liet Hudson Taylor de zendelingen zich kleden en zich gedragen als welopgevoede en welgemanierde Chinezen.

Op een bepaald moment was het onder de alternatieve jeugd (in de hippietijd) mode om een koffiebar of jeugdhonk te bezoeken. De pionier van de baptistengemeente in Middelburg richtte samen met een aantal bekeerde hippies daarom een koffiebar in om hen te bereiken met het evangelie.

Dit zijn normale en wijze aanpassingen die we als christen moeten maken aan de doelgroep die we proberen te bereiken. De aanpassing van Warren, Hybels en Schuller gaat echter veel verder. Daar gaat men de grens tussen verstandige aanpassing en wereldgelijkvormigheid over.

De wereldgelijkvormigheid van Hybels en Warren

(1) Wereldgelijkvormigheid op het gebied van de muziek

Warren en Hybels hebben uitgezocht van welke muziek de ongelovigen houden. Warren heeft dat zelfs onderzocht via een enquête. Het bleek dat de doelgroep houdt van popmuziek, van softrock. Vandaar dat hij in zijn gemeente de muziek en zang in deze stijl brengt. Hij gebruikt een band die gospelmuziek in pop- en rockstijl maakt. Tegelijkertijd zijn de klassieke christelijke liederen (de hymns) met hun rijke inhoud vervangen door veelal oppervlakkige gospelliederen en aanbiddingsliederen. Het in Amerika gebruikelijke koor is vervangen door solozang met backing vocals. (Dat heeft overigens ook een veel grotere entertainment-waarde. Je krijgt elke keer een concert als je naar de kerk gaat).

De theorie van Warren en Hybels is dat alle muziek neutraal is. Dat is niet waar. In rock zit een opzwepend ritme. Verder zit in veel van de moderne popmuziek een gevoel van heimwee, een gevoel van sehnsucht, weltschmertz. Ik hoorde eens iemand uit de muziekindustrie zeggen dat een goede zanger of zangeres ‘een traan in zijn stem’ moet hebben. ‘A tear in the voice’. Het opzwepende ritme en die ‘bepaalde’ weemoed zijn de christelijke muziek binnen gekomen. Die vind je niet in de tegenwoordig zo verfoeide ”hymns”, die vond je zelfs niet in de populaire christelijke liederen van dertig jaar geleden.

Voor mijn bekering was ik verslaafd aan popmuziek en rock. Ik gebruikte de muziek om te trippen, om aan de wereld te ontsnappen. Direct na mijn bekering wist ik dat ik moest breken met deze verslaving. Precies op dat moment ging mijn geluidsinstallatie stuk. Ik heb dat als een extra aanwijzing van de Heer opgevat en hem op dat moment niet laten repareren. Hoe had ik ooit van mijn verslaving af moeten komen als ik in de gemeente opnieuw popmuziek te horen zou hebben gekregen?

Ik ben bekeerd in de tijd dat er een beweging van Gods Geest was onder de zogenaamde hippiegeneratie. Ik kan me nog herinneren hoe een aantal pasbekeerden hun platen verzamelden en gezamenlijk van één van de bruggen in Middelburg in het water gooiden.

(2) Wereldgelijkvormigheid in het gebruik van marketing en management

Het marketing denken, de marketing technieken en ook de managementmethoden zijn rechtstreeks overgenomen uit de seculiere handboeken. Dit is een duidelijk geval van wereldgelijkvormigheid in methoden. Er is geen verschil van aanpak meer tussen een christelijke gemeente en een bedrijf.

In 1 Samuël 8 staat een illustratie van deze mentaliteit. De Israëlieten hadden eens goed naar de omringende volken gekeken, ze zagen dat de rechtspraak en vooral de militaire zaken bij deze volken ‘beter’ geregeld waren. Daar was een koning, een beroepsmilitair, die aan het hoofd van de volksverdediging stond. Ze waren van mening dat de volken rondom op dit gebied beter georganiseerd waren dan zijzelf, vandaar dat ze de organisatie wilden aanpassen, ze wilden ook een koning hebben. Ze vonden dat met een koning de rechtspraak ook beter zou functioneren

“Stel nu een koning aan om ons te richten, als bij alle andere volken” (1 Samuel 8:5).

“Neen, toch moet er een koning over ons zijn; dan zullen wij zijn als alle andere volken; onze koning zal ons richten, voor ons uitrukken en onze oorlogen voeren” (1 Samuël 8:19,20).

Ook al leek het goed te werken bij de andere volken, daarom kon en mocht Israël niet zomaar alles overnemen. In plaats van op de Here te steunen wilde men leunen op een menselijke koning. God beschouwende dit verlangen van de Israëlieten als rebellie tegenover Hem persoonlijk (1 Samuël 8:7).

Hetzelfde geldt voor de wijze waarop het werk van God in de gemeente gedaan moet worden.

Nederlaag of overwinning hadden bij het volk Israël een geestelijke oorzaak (Leviticus 26:3,7,14,15,17). Als het volk geestelijk recht stond (het verbond onderhield) dan was er overwinning. Als het volk geestelijk niet recht stond tegenover God, dan volgde nederlaag. Het had niets te maken met eigen kracht, kunde of organisatie. God kan evengoed door weinigen als door velen verlossen.

(3) Wereldgelijkvormigheid in de boodschap

De ’bewuste nood’ boodschappen leiden heel gemakkelijk tot een vermenging van bijbelse waarheid met populaire psychologie. Dit gebeurt ook bij Hybels en Warren (Zie punt 3.4.2.4.). Schuller is, zoals gezegd, een geval apart. Hij houdt helemaal geen bijbels evangelie meer over.

(4) Wereldgelijkvormigheid in de organisatie van de gemeente

Hierboven is er opgewezen dat Warren de gemeente inricht naar het model van een bedrijf. Met een directeur (CEO) aan het hoofd. Ook dit is een vorm van wereldgelijkvormigheid. De oudsten zijn uit het centrum verdwenen.

(5) Wereldgelijkvormigheid in de gerichtheid op entertainment

Het mag vooral niet saai zijn. Dat het om entertainment gaat, blijkt ook uit het feit dat er geapplaudisseerd wordt.

Arie Geelhoed

(Wordt D.V. vervolgd)

Geplaatst in: Christendom, Maatschappij
© Frisse Wateren, FW